ประโยชน์ของแผนที่ ปรเภทและสัญลักษณ์ต่างๆ
ประเภทของแผนที่
แผนที่เป็นเครื่องมือที่สำคัญในการแสดงข้อมูลทางภูมิศาสตร์ในรูปแบบที่เข้าใจง่ายและช่วยให้เราได้ข้อมูลที่ต้องการอย่างมีประสิทธิภาพ มีหลากหลายประเภทของแผนที่ที่ใช้เพื่อวัตถุประสงค์ต่าง ๆ ตามความต้องการของผู้ใช้งาน เรามาทำความรู้จักกับประเภทของแผนที่ที่นิยมใช้ในชีวิตประจำวันดังนี้:
1. แผนที่อ้างอิง (General Reference Map)
แผนที่อ้างอิงเป็นแผนที่ที่แสดงข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ต่าง ๆ ของพื้นที่ โดยประกอบด้วยข้อมูลทางธรรมชาติเช่น แม่น้ำ, ภูเขา, ทะเล, และเมือง อีกทั้งยังแสดงเส้นทางคมนาคมหลัก ๆ ที่สำคัญ แผนที่อ้างอิงมักถูกใช้เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานในการนำทางและวางแผนการเดินทาง
2. แผนที่เฉพาะเรื่อง (Thematic Map)
แผนที่เฉพาะเรื่องเน้นการแสดงข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง โดยไม่จำเป็นต้องแสดงข้อมูลภูมิศาสตร์ทั้งหมด ประเภทนี้ข้อมูลสามารถเป็นตัวเลข, สี, สัญลักษณ์ เพื่อแสดงข้อมูลอย่างชัดเจน ตัวอย่างของแผนที่เฉพาะเรื่องได้แก่ แผนที่แสดงการกระจายตัวของประชากร, แผนที่แสดงพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากภัยธรรมชาติ เป็นต้น
3.แผนที่รัฐกิจ (Political Map)
แผนที่รัฐกิจเป็นแผนที่ที่แสดงข้อมูลเกี่ยวกับแผนผังการปกครอง ได้แก่ ชาติ, แขนงการปกครอง, และเขตการปกครอง สีและสัญลักษณ์จะถูกนำมาใช้เพื่อแสดงชาติและเขตทางการปกครองต่าง ๆ อันที่เรียกว่า “แผนที่รัฐกิจ”
4.แผนที่ภูมิอากาศ (Climatic Map)
แผนที่ภูมิอากาศเป็นแผนที่ที่แสดงข้อมูลเกี่ยวกับอากาศและสภาพภูมิอากาศของพื้นที่ ซึ่งอาจประกอบด้วยข้อมูลเกี่ยวกับปริมาณน้ำฝน, อุณหภูมิ, และความชื้น แผนที่ภูมิอากาศช่วยให้เราเข้าใจถึงสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลและภูมิภาค
5.แผนที่ธรณีวิทยา (Geologic Map)
แผนที่ธรณีวิทยาเป็นแผนที่ที่แสดงข้อมูลเกี่ยวกับโครงสร้างดินและหินในพื้นที่ ด้วยการใช้สีและสัญลักษณ์เพื่อแสดงแนวโน้มของชั้นหินและโครงสร้างภูมิศาสตร์ในดินและหิน
6.แผนที่การถือครองที่ดิน (Cadastral Map)
แผนที่การถือครองที่ดินเป็นแผนที่ที่แสดงข้อมูลเกี่ยวกับเขตและการถือครองที่ดิน แผนที่นี้ช่วยในการระบุเขตแปลงที่ดิน, เขตบ้าน, และเขตเมืองเพื่อให้สามารถจัดการทรัพยากรทางดินได้อย่างมีประสิทธิภาพ
7.แผนที่พืชพรรณธรรมชาติ (Natural Vegetation Map)
แผนที่พืชพรรณธรรมชาติเป็นแผนที่ที่แสดงข้อมูลเกี่ยวกับพื้นที่ที่เจริญเติบโตของพืชพรรณและป่าชนิดต่าง ๆ ในพื้นที่ ข้อมูลเหล่านี้ช่วยให้เราเข้าใจการกระจายและการเจริญเติบโตของพืชพรรณตามภูมิภาคและสภาพภูมิอากาศ
8.แผนที่ท่องเที่ยว (Tourist Map)
แผนที่ท่องเที่ยวเป็นแผนที่ที่มุ่งเน้นในการแสดงข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ โดยรวมถึงข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่ท่องเที่ยว, ที่พัก, ร้านอาหาร, และสิ่งอำนวยความสะดวกในพื้นที่
เส้นโครงแผนที่
เส้นโครงแผนที่เป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้เราเข้าใจและวิเคราะห์การแสดงภูมิศาสตร์บนแผนที่ เส้นโครงนี้เป็นการระบุวิธีที่ใช้ในการโปรเจคแผนที่ลงบนผิวทรงของโลก โดยแต่ละวิธีจะมีคุณสมบัติและลักษณะที่แตกต่างกัน มาเริ่มทำความรู้จักกับเส้นโครงแผนที่ที่นิยมใช้ในการแสดงภูมิศาสตร์:
1. เส้นโครงแผนที่แบบระนาบ (Azimuthal Projection)
เส้นโครงแผนที่แบบระนาบเป็นวิธีการโปรเจคแผนที่ที่เน้นไปที่จุดกึ่งกลางของแผนที่ และแสดงระยะทางและทิศทางจากจุดนั้นถึงจุดอื่น ๆ บนผิวทรงกลม เช่น แผนที่แสดงการกระจายตัวของประชากรทั่วโลกเมื่อโปรเจคด้วยเส้นโครงแบบระนาบ
2. เส้นโครงแผนที่แบบทรงกรวย (Conic Projection)
เส้นโครงแผนที่แบบทรงกรวยเป็นวิธีการโปรเจคแผนที่ที่ใช้เส้นทรงกรวยแทนพื้นที่และแสดงรายละเอียดของพื้นที่บนแผนที่อย่างคมชัด วิธีนี้มักถูกใช้สำหรับแสดงแผนที่ของแถบที่อยู่ใกล้เขตโปรตุเกส
3. เส้นโครงแผนที่แบบทรงกระบอก (Cylindrical Equal Area Projection)
เส้นโครงแผนที่แบบทรงกระบอกเป็นวิธีการโปรเจคแผนที่ที่ใช้ทรงกระบอกเป็นพื้นที่รอบเท่าทุกทิศทาง และแสดงพื้นที่ในแผนที่เป็นสัดส่วนที่เท่าเทียมกัน การใช้เส้นโครงแบบทรงกระบอกช่วยในการเปรียบเทียบขนาดของพื้นที่ระหว่างประเทศและทวีป
4.แบบอื่น ๆ
นอกจากเส้นโครงแผนที่ที่ได้กล่าวมาแล้ว ยังมีเส้นโครงแผนที่แบบอื่น ๆ ที่ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อรองรับความต้องการของการแสดงภูมิศาสตร์ บางแบบอาจมีความซับซ้อนและคำนวณที่ต้องการมากขึ้น เพื่อให้แผนที่สอดคล้องกับข้อมูลทางภูมิศาสตร์
เส้นโครงแผนที่เป็นเครื่องมือที่สำคัญในการแสดงภูมิศาสตร์บนแผนที่ โดยการเลือกใช้วิธีการโปรเจคแบบใดขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการใช้แผนที่และลักษณะภูมิศาสตร์ของพื้นที่ที่ต้องการแสดง
สัญลักษณ์ (Symbol) และคำอธิบายสัญลักษณ์ (Legend) กำหนดในแผนที่
การใช้สัญลักษณ์เป็นวิธีหนึ่งในการแสดงข้อมูลทางภูมิศาสตร์ในแผนที่ เนื่องจากการใช้ข้อมูลตัวเลขหรือข้อความอธิบายที่ละเอียดในแผนที่อาจทำให้มองเห็นภาพรวมได้ยาก ดังนั้นการใช้สัญลักษณ์ช่วยในการสื่อสารข้อมูลอย่างง่ายและกระชับมีความสำคัญมาก
1.สัญลักษณ์ที่เป็นจุด (Point Symbol)
สัญลักษณ์ที่เป็นจุดใช้สำหรับแสดงตำแหน่งของสิ่งต่าง ๆ บนแผนที่ เช่น สัญลักษณ์เพื่อแสดงสถานที่สำคัญ, หมู่บ้าน, จุดท่องเที่ยว, และอื่น ๆ การใช้สัญลักษณ์ที่เป็นจุดช่วยในการระบุตำแหน่งที่สนใจได้อย่างชัดเจน
2.สัญลักษณ์ที่เป็นเส้น (Line Symbol)
สัญลักษณ์ที่เป็นเส้นใช้สำหรับแสดงเส้นทางหรือเส้นที่สำคัญในแผนที่ เช่น ถนนสายหลัก, ลำน้ำ, เส้นทางการรถไฟ โดยสัญลักษณ์ที่เป็นเส้นจะถูกออกแบบให้สอดคล้องกับความกว้างและความยาวของสิ่งที่ต้องการแสดง
3.สัญลักษณ์ที่เป็นพื้นที่ (Area Symbol)
สัญลักษณ์ที่เป็นพื้นที่ใช้สำหรับแสดงพื้นที่ที่มีลักษณะเฉพาะ เช่น พื้นที่ป่า, ที่ดินที่ถูกใช้ปลูกพืชหรือเพาะปลูก การใช้สัญลักษณ์ที่เป็นพื้นที่ช่วยในการแยกแยะและระบุพื้นที่ต่าง ๆ ในแผนที่
4.คำอธิบายสัญลักษณ์ (Legend)
คำอธิบายสัญลักษณ์เป็นส่วนที่สำคัญในแผนที่ที่ใช้ในการอธิบายความหมายของสัญลักษณ์ที่ถูกใช้ในแผนที่ คำอธิบายสัญลักษณ์จะอธิบายถึงความหมายของแต่ละสัญลักษณ์ เช่น สี, รูปร่าง, หรือสัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนที่ เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจและวิเคราะห์ข้อมูลในแผนที่ได้อย่างถูกต้อง
สัญลักษณ์และคำอธิบายสัญลักษณ์เป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้แผนที่สื่อสารข้อมูลอย่างชัดเจนและมีความเข้าใจ แผนที่ไม่เพียงแต่เป็นการแสดงรายละเอียดทางภูมิศาสตร์เท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องมือสำคัญในการสื่อสารและแบ่งปันข้อมูลที่ต้องการสื่อสารให้ถูกต้องและเข้าใจได้ดี
ประโยชน์ของแผนที่
- ใช้ในการนำทางในชีวิตประจำวัน: แผนที่มีประโยชน์ในการแสดงเส้นทางคมนาคมที่ใช้ในการเดินทางเป็นประจำวัน เช่น การวางแผนเส้นทางการขับรถหรือการใช้ระบบขนส่งสาธารณะ
- ส่งเสริมการท่องเที่ยว: แผนที่ช่วยในการเดินทางไปยังสถานที่ท่องเที่ยวและการวางแผนการท่องเที่ยว นอกจากนี้ยังช่วยในการตัดสินใจเลือกสถานที่ท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยว
- รายงานปรากฎการณ์ธรรมชาติ: แผนที่ช่วยในการแสดงผลข้อมูลเกี่ยวกับอุณหภูมิ และการเคลื่อนที่ของภาพพายุ เพื่อให้เราเข้าใจและวิเคราะห์งานอย่างมีประสิทธิภาพ
- ข้อมูลพื้นฐานสำหรับการวางแผนสร้างสาธารณูปโภค: แผนที่เป็นเครื่องมือที่ช่วยในการวางแผนการตัดถนน ระบบโทรคมนาคม ระบบไฟฟ้า และระบบประปา เพื่อให้การบริการเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
- ข้อมูลพื้นฐานสำหรับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม: แผนที่ช่วยในการแสดงข้อมูลเกี่ยวกับความหนาแน่นของประชากร และแหล่งปลูกพืชทางเศรษฐกิจ เพื่อช่วยในการวางแผนการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
- การนำไปใช้ในกิจการทางทหาร: แผนที่มีประโยชน์ในการวางแผนทางยุทธศาสตร์ เช่น การเลือกตั้งที่ค่ายทหาร หรือการทิ้งระเบิดโจมตีทางอากาศ
- การสำรวจและปักกิ่งเขตแดนระหว่างประเทศ: แผนที่เป็นเครื่องมือในการแสดงข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับเขตแดนระหว่างประเทศ ที่สำคัญในด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
- การศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับพื้นที่: แผนที่ช่วยในการศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับลักษณะของพื้นที่ เช่น การศึกษาชนิด คุณภาพดิน และการกระจายดินธรรมีวิทยา
- เข้าใจลักษณะภูมิประเทศ: แผนที่ช่วยให้เรารู้จักลักษณะภูมิประเทศที่เกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิตของมนุษย์
- ทราบตำแหน่งของสถานที่ต่าง ๆ: แผนที่ช่วยในการระบุตำแหน่งของประเทศ จังหวัด อำเภอ ภูเขา แม่น้ำ และสถานที่อื่น ๆ
- ประโยชน์สำหรับนักเดินทาง: นักเดินทางใช้แผนที่เพื่อแสดงเส้นทางคมนาคมและสถานที่ต่าง ๆ ที่ต้องการเดินทางไปถึง
การใช้เป็นเครื่องมือการสื่อสาร : แผนที่เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการสื่อสารข้อมูลทางภูมิศาสตร์ให้กับผู้อื่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการอธิบายและแสดงเส้นทางแก่คนที่ไม่คุ้นเคยกับพื้นที่นั้น